Po okresie nauczania zdalnego konieczne jest położenie większego nacisku na pomoc psychologiczno-pedagogiczną w szkołach. Epidemia miała bowiem negatywny wpływ na kondycję psychiczną uczniów. Z takiego założenia wyszedł ustawodawca, proponując zmiany w zakresie zatrudniania specjalistów i w czasie pracy nauczycieli. Mają one sprzyjać lepszej organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach i przedszkolach.

Nowe stanowisko – pedagog specjalny

Pierwszą ze zmian jest wprowadzenie nowego stanowiska specjalisty – pedagoga specjalnego. Stanowisko to będzie funkcjonowało obok dotychczasowych tj. pedagoga, psychologa, logopedy, terapeuty pedagogicznego oraz doradcy zawodowego. Dlaczego?

Jak wyjaśnia ustawodawca w uzasadnieniu projektu, wprawdzie w przedszkolach i szkołach specjalnych nauczyciele mają kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej. Natomiast w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych takie kwalifikacje wymagane są jedynie od tzw. nauczycieli wspomagających pracujących z uczniami z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego. Dlatego zdecydowano się utworzyć nowe stanowisko pedagoga specjalnego.

Obowiązkiem pedagoga specjalnego będzie wsparcie dla nauczycieli innych niż tzw. wspomagających, a także realizacja zajęć specjalistycznych bezpośrednio z uczniami oraz udzielanie porad i konsultacji rodzicom uczniów.

Zadania pedagoga specjalnego mają zostać określone w rozporządzeniu dotyczącym pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Na dzień publikacji tego artykułu projekt nowelizacji rozporządzenia jeszcze nie został ujawniony. Nie znamy również wymogów kwalifikacyjnych na to stanowisko ani wykazu zajęć, jakie pedagog specjalny ma prowadzić w ramach pensum.

Jakie pensum dla pedagoga specjalnego

Pensum pedagoga specjalnego, tak jak pozostałych specjalistów, będzie ustalane przez organ prowadzący. Jego wymiar nie będzie mógł przekroczyć 22 godzin.

W przypadku łączenia stanowiska pedagoga specjalnego z innymi konieczne będzie wyliczenie pensum łączonego zgodnie z art. 42 ust. 5c Karty Nauczyciela.

Zatrudnianie specjalistów będzie obowiązkowe

Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie obowiązku zatrudniania nauczycieli – specjalistów w publicznych i niepublicznych szkołach (podstawowych i ponadpodstawowych) oraz przedszkolach innych niż specjalne. Oczywiście będzie to dotyczyło również ich zespołów, ale także szkół artystycznych realizujących treści z zakresu kształcenia ogólnego. Obowiązkiem tym będą też objęte oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych.

Obowiązek zatrudniania nauczycieli – specjalistów nie będzie obejmował:

szkół dla dorosłych,
innych form wychowania przedszkolnego,
szkół wymienionych w art. 8 ust. 5 pkt 2 lit. c Prawa oświatowego.

Oznacza to, że szkoły i przedszkola będą musiały zatrudniać takich specjalistów jak:

pedagogów,
pedagogów specjalnych,
psychologów,
logopedów,
terapeutów pedagogicznych.

Ilu specjalistów należy zatrudnić

Czy konieczna będzie obsada wszystkich wymienionych stanowisk? Nie, ale każda szkoła i przedszkole podlegające ww. obowiązkowi będą musiały zatrudnić określoną pulę specjalistów. Do tej puli będą wliczane łącznie wszystkie wskazane stanowiska. Wymogi te będą nieco łagodniejsze w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 (z uwagi na przepisy przejściowe). Będą one przedstawiały się następująco:

Liczba dzieci (uczniów)	Liczba etatów do 31 sierpnia 2024 r.	Liczba etatów od 1 września 2024 r.
od 101	1,5 etatu + 0,2 etatu na każdych kolejnych 100 uczniów	2 etaty + 0,2 etatu na każdych kolejnych 100 uczniów
51 - 100	1	1,5
41 - 50	0,5	1
31 - 40	0,5	0,8
21 - 30	0,25	0,6
11 - 20		0,4
1 - 10		0,25

Do tej puli nie będą wliczani nauczyciele posiadający kwalifikacje do zajmowania stanowiska tzw. nauczyciela wspomagającego.

Wskazane ograniczenia będą dotyczyły zespołu szkół a nie poszczególnych szkół i przedszkoli wchodzących w jego skład. Przy czym z limitu wyłącza się szkoły i placówki, których nie obejmują omawiane przepisy.

W limicie będzie też uwzględniana liczba uczniów w szkole filialnej.

Liczbę uczniów oblicza się według stanu na dzień 1 września danego roku szkolnego. Tym samym przez cały rok szkolny trzeba będzie odnosić się do liczby uczniów z początku tego roku.

Jak obliczyć liczbę etatów

Liczba etatów specjalistów będzie specjalnie obliczana jako suma ilorazów, w których dzielną będzie suma liczby godzin zajęć realizowanych na danym stanowisku specjalisty i liczby przydzielonych godzin ponadwymiarowych w ramach pracy na tym stanowisku. Natomiast dzielnikiem będzie tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz (pensum).

X = [(A₁ + B₁) : C₁] + [(A₂ + B₂) : C₂] + [(A₃ + B₃) : C₃] … gdzie: X – wymagana liczba specjalistów

A_{1, 2, 3 …} - liczba godzin realizowanych na danym stanowisku specjalisty w ramach pensum
B_{1, 2, 3 …} - liczba godzin ponadwymiarowych realizowanych przez danego specjalistą
C_{1, 2, 3 …} - pensum danego specjalisty

W obliczeniach należy stosować ułamki zwykłe, ponieważ przy ułamkach dziesiętnych nie da się uniknąć zaokrągleń. Tymczasem do stosowania zaokrągleń przepisy nie uprawniają. Zaokrąglenia (zgodnie z regułami matematyki) można stosować dopiero w wyniku obliczeń.

Przykład Szkoła ma 62 uczniów. Zatrudnia pedagoga (wymiar 24/22) i psychologa (8/20). Liczba etatów obliczona zgodnie z powyższym: [(22 + 2) : 22] + [(8 + 0) : 20] = (24 : 22) + (8 : 20) = 328/220 = 1,49 Dla tej szkoły wymóg zatrudnienia specjalistów do 31 sierpnia 2024 r. wynosi 1, ale już od 1 września 2024 r. – 1,5. Dlatego przy utrzymaniu takiego zatrudnienia szkoła będzie spełniała standardy narzucone przepisami jedynie do 31 sierpnia 2024 r.

Należy więc na względzie, że w obliczeniach uwzględnia się wyłącznie godziny w ramach stanowisk specjalistów.

Przykład Do szkoły uczęszcza 40 uczniów. Zatrudniono w niej jedynie pedagoga. Ma on wymiar 10/22, a oprócz tego 14/26 świetlic. Obliczenie przedstawia się następująco: [(10 + 0) : 22] = 10 : 22 = 0,45. Tymczasem dla szkoły obowiązuje już teraz wymóg 0,5 etatu specjalisty. Nie jest on więc spełniony. W obliczeniach nie można uwzględnić godzin świetlicy, ponieważ nie są one realizowane na stanowisku specjalisty.

Zaprezentowana metoda obliczeń nie będzie stosowana w szkołach, przedszkolach i zespołach:

publicznych niesamorządowych
niepublicznych.

Liczba etatów a uzupełnienie pensum

W przypadku nauczycieli uzupełniających pensum godziny realizowane przez nich w ramach uzupełnienia nie są uwzględniane w szkole macierzystej. Wlicza się je do puli w szkole, w której są realizowane. Nie ma tu znaczenia, że nauczyciel pozostaje w zatrudnieniu wyłącznie w szkole macierzystej.

Minimalna liczba pedagogów specjalnych i psychologów

W przypadku szkół i przedszkoli (lub ich zespołów) liczących sobie więcej niż 50 uczniów przewidziano dodatkowe wymogi. Otóż liczba etatów:

pedagogów specjalnych,
psychologów

nie będzie mogła być niższa niż 25% liczby etatów wszystkich specjalistów.

Limit liczby uczniów na specjalistę

Poza tym liczba dzieci lub uczniów przypadających na jeden etat nauczycieli:

pedagogów,
pedagogów specjalnych,
psychologów,
logopedów,
terapeutów pedagogicznych

w przedszkolach, szkołach i zespołach prowadzonych przez dany organ prowadzący, nie może być wyższa niż średnia arytmetyczna liczby dzieci lub uczniów przypadających na jeden etat poszczególnych specjalistów według stanu na dzień 30 września 2021 r. i 30 września 2020 r.