Zapisy w statutach – jakich błędów uniknąć

Tak. Szkoła może w statucie zakazać wnoszenia przez uczniów na teren szkoły telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych (tablety, kamery, aparaty itd.). Taka możliwość istnieje dopiero od 1 września 2017 r.

Szkoła ma prawo wydawać zakaz przynoszenia telefonów przez uczniów, jednak taki zapis jest trudny do egzekwowania. Można uznać, że w ramach kompetencji dotyczących ustalania warunków wnoszenia mieści się możliwość ustalenie zakazu. Niestety nie ma innych przepisów, które w sposób bezpośredni odnosiłby się do korzystania z urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk na terenie szkoły.

Zapisy dotyczące korzystania z dziennika elektronicznego powinny się znaleźć w statucie szkoły przy wprowadzaniu tej formy dziennika, ale tylko wtedy, gdy dotychczasowe zapisy statutu pozostają w sprzeczności z wprowadzanymi zasadami dotyczącymi korzystania z dziennika elektronicznego. Jeśli nie ma takiej sytuacji - nie ma potrzeby dokonywania zmian zapisów.

Przepisy ustawy - Prawo oświatowe określają wytyczne dotyczące zawartości statutu, ale nie ma wśród nich zasad prowadzenia dokumentacji przebiegu nauczania. Należy jednak dokładnie prześledzić zapisy statutu, by stwierdzić, czy dotychczasowe zapisy nie wymagają zmian lub uzupełnień. Przykłady:

• Jeśli statut zawiera obowiązki nauczycieli, uczniów, rodziców - trzeba będzie je uzupełnić o obowiązki wynikające z wprowadzenia dziennika elektronicznego.
• Jeśli statut zawiera np. zasady usprawiedliwiania nieobecności uczniów, a dziennik elektroniczny stanie się jedną z możliwości informowania wychowawcy o przyczynach nieobecności ucznia w szkole i zwracania się z prośbą o usprawiedliwienie tej nieobecności - zapisy dotyczące tych zasad będą musiały się znaleźć w statucie, zmieniając lub uzupełniając dotychczasowe sposoby przekazywania tego typu danych wychowawcom.

Przepisy nie wskazują obowiązku opracowania procedury pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Jeżeli już chcemy taką procedurę opracować, należy uważać, żeby nie przenosić do niej zasad organizacji i udzielania pomocy uregulowane już w rozporządzeniu MEN z 9 sierpnia 2017 r.

Natomiast zgodnie z brzmieniem ustawy – Prawo oświatowe  (art. 98 ust. 1 pkt 4) cele i zadania szkoły oraz sposób ich wykonywania, w tym w zakresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogiczne, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa oraz zasad promocji i ochrony zdrowia, powinny być określone w statucie szkoły. Zatem w statucie powinno zaleźć się upoważnienie dla rady pedagogicznej dla opracowania przedmiotowej procedury w sprawie pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Jeżeli już to podstawę prawną uchwały w sprawie tej procedury, powinny więc stanowić przywołane powyżej przepisy.

Nie można w statucie zamieścić zapisu, że rodzice pokrywają koszty wycieczek, imprez i zajęć dodatkowych. W tym zakresie obowiązują jeszcze przepisy ustawy o systemie oświaty. Publiczne przedszkola nie mogą pobierać opłat innych niż opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego w czasie przekraczającym 5 godzin dziennie w wysokości 1 zł za godzinę zajęć (art. 14 ust. 8 ustawy o systemie oświaty). Zatem zapis w statucie: „ Rodzice pokrywają koszty wycieczek , imprez i zajęć dodatkowych”  jest nieprawidłowy.

Problem skreślania z listy wychowanków przedszkola nadal reguluje statut przedszkola. Statut przedszkola zawiera w szczególności prawa i obowiązki dzieci, w tym przypadki, w których dyrektor przedszkola może skreślić dziecko z listy uczniów (art. 102 ust. 1 pkt 13 ustawy – Prawo oświatowe).

Ustawa – Prawo oświatowe zawiera tylko ramy statutu takiej placówki publicznej jak bursa. Wśród tych wymogów wobec statutu bursy brak tak szczegółowych wymogów jak informacji o sposobie organizacji i realizacji działań w zakresie wolontariatu. Nowy przepis o szczegółowym ramowym statucie bursy jeszcze nie został opublikowany przez MEN, a dotychczasowy z 2005 r. nie zawiera takiego obowiązku. Sprawę należy rozważyć po opublikowaniu nowego przepis o ramowym statucie bursy

Statut placówki publicznej powinien określać w szczególności (art. 112 ust. 1 ustawy - Prawo oświatowe):

1)  nazwę i typ placówki oraz jej cele i zadania,

2)  organ prowadzący placówkę,

3)  organy placówki oraz ich kompetencje,

4)  organizację placówki,

5)  zakres zadań nauczycieli oraz innych pracowników placówki.

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia, ramowe statuty placówek publicznych, w tym bursy, uwzględniając w szczególności ogólne zasady organizacji placówki, a także zakresy spraw, które powinny być ustalone w statucie placówki (art. 112 ust. 2 ustawy - Prawo oświatowe).

Statut specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego określa organizację ośrodka, w tym grup wychowawczych, a nie internatu – w dotychczasowym wzorze statutu nie występuje zapis o internacie (§ 4 w zał. nr 5 rozporządzenia w sprawie ramowych statutów placówek publicznych). Podstawową formą organizacyjną pracy z wychowankami w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym i specjalnym ośrodku wychowawczym jest grupa wychowawcza. Grupa wychowawcza obejmuje wychowanków w zbliżonym wieku, z uwzględnieniem ich indywidualnych potrzeb rozwojowych.

Zakres spraw, które muszą być uregulowano obowiązkowo w statucie został wskazany w art. 102 ustawy – Prawo oświatowe. Nie ma w nim obowiązku zawarcia zasad wnoszenia i korzystania z telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych na terenie przedszkola, jak to mam miejsce w przypadku szkół (art. 99 pkt 4 ustawy – Prawo oświatowe). Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby stosowne zapisy – na zasadzie analogi – znalazły się w statucie przedszkola.

Natomiast czym innym jest stosowanie przez rodziców urządzeń nagrywających obraz lub dźwięk, często bez wiedzy samych dzieci. Zatem nie sposób z tym walczyć przez stosowny zapis w statucie, bowiem te zasady regulują przepisy powszechne. Nie wchodząc w szczegóły prawo karne nie zabrania nagrywania rozmów. Sąd Apelacyjny w wyroku z 31 grudnia 2012 r. stwierdził, że „Osobie, która sama - będąc uczestnikiem rozmowy – nagrywa wypowiedzi uczestniczących w tym zdarzeniu osób, nie można postawić zarzutu, że jej działanie jest sprzeczne z prawem, a co najwyżej dobrymi obyczajami”. Nie dotyczy to jednak przypadku nagrywania cudzych rozmów. Jeżeli bowiem dana osoba, w celu uzyskania informacji, do której uzyskania nie jest uprawniona, posługuje się lub zakłada urządzenie podsłuchowe, wizualne albo inne tego typu urządzenie specjalne, podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 267 Kodeksu karnego).

Istotne jest także, co osoba, która nagra rozmowę, nawet taką, w której sama uczestniczy, zrobi z uzyskaną w ten sposób informacją. Jeżeli więc informacja taka, z uwagi na jej treść, może poniżyć inną osobę w świetle opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu lub rodzaju działalności, to rozpowszechnienie w sposób publiczny takiej informacji, nawet, jeśli jest ona prawdziwa, stanowi karane z oskarżenia prywatnego przestępstwo zniewagi (art. 212 §1 Kodeksu karnego).

Odnośnie tego jaka forma jest poprawna w przypadku statutów szkolnych: tekst jednolity, czy tekst ujednolicony jest wiele różnych, czasami sprzecznych opinii. W związku z tym, że przepisy nie wskazują, jak formalnie należy opracowywać statut, to obie formy są poprawne, chociaż większość praktyków i przedstawicieli organów nadzoru pedagogicznego skłania się (a wręcz wymaga stosowania tekstu jednolitego, a nie ujednoliconego).

Żaden przepis, w  szczególności art. 98 i następne ustawy – Prawo oświatowe, nie wymagają bezwzględnie zapisów dotyczących używanych pieczęci w statucie. Można jednak za zasadzie dobrowolności wprowadzić zapisy dotyczące ich treści.

Tak. Od 1 września 2017 r., zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 8 ustawy – Prawo oświatowe, szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego uczniów powinny być określone wprost w statucie. Nie jest to nic nowego. Dotychczas ustawa o systemie oświaty i ramowe statuty również wskazywały  taki obowiązek (art. 44b ust. 5, 6, 10 ustawy o systemie oświaty). Nie nastąpiły zmiany w zasadach oceniania. W tym zakresie daje obowiązują zapisy ustawy o systemie oświaty. Ustawa Prawo oświatowe nie reguluje tych kwestii. Szkoła sama ustala skalę ocen bieżących np. można stosować plusy i minusy.

Nie można zawiesić  ucznia w jego prawach rozumianych jako pozbawienie możliwości uczęszczania na zajęciach i bez względu na wiek ucznia. Należy poszukiwać innych rozwiązań, ale także przeformułować karę polegającą na zawieszeniu ucznia w jego prawach. Kara nie może polegać np. na zakazie uczęszczania do szkoły, ale na utracie przywilejów. Rodzaje kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwoływania się od kary powinien określać statut (art. 98 ust. 1 pkt 19 ustawy - Prawo oświatowe). Zatem wykaz kar możliwych do stosowania w danej szkole powinien przewidywać statut.

Zawieszenie ucznia w prawach może mieć dwa różne oblicza. Może dotyczyć ograniczenia ucznia w jego prawach o charakterze szkolnych przywilejów gwarantowanych wyłącznie przez statut danej szkoły, jak również ograniczenia jego praw wynikających z przepisów powszechnie obowiązujących.  Możliwy jest zapis pozbawiający określone prawa ucznia mające podstawę w statucie. Reakcją szkoły na naganne zachowanie ucznia nie może być wymierzenie kary zawieszenia w prawach ucznia, która ma polegać na zakazie uczestniczenia w zajęciach dydaktyczno-wychowawczych. Zawieszenie w prawach ucznia poprzez ograniczenia prawa do nauki (art. 70 Konstytucji) jest naruszeniem jego prawa wynikającego z konstytucji. Zatem zawieszenie ucznia pozostaje w sprzeczności z przywołanymi zapisami, szkoła nie może uczniowi zabronić realizacji jego ustawowego obowiązku, nawet, jeśli zachowuje się niewłaściwie. Potwierdziło to również ministerstwo edukacji, twierdząc, że prawo do nauki jest prawem konstytucyjnym i nie wolno go zabierać uczniowi - nawet gdy łamie szkolne reguły. 

Przeczytaj także:

• Poznaj 14 zmian, które trzeba uwzględnić w statucie przedszkola
• Prawidłowo opracowany statut, czyli jaki!
• Statuty szkół i przedszkoli w pytaniach i odpowiedziach
• Statut szkoły przysposabiającej do pracy – najważniejsze elementy
• Statut szkoły – zapisy dotyczące wychowania

Orzecznictwo:

• Wyroku Sąd Apelacyjnego w Białymstoku z 31 grudnia 2012 r. (sygn. akt  I ACa 504/11).
• Wyrok Sadu Apelacyjnego w Poznaniu z 10 stycznia 2008 r. (sygn. akt I ACa 1057/07).