Obliczenie pensum łączonego, przydział godzin ponadwymiarowych, przydział zadań statutowych – dyrektorzy od dawna mierzą się z tymi zagadnieniami dotyczącymi czasu pracy nauczyciela. Niestety łatwo tu o błąd, który może być niekorzystny dla szkoły bądź naruszać prawa pracownicze. W artykule prezentujemy wskazówki w zakresie czasu pracy nauczycieli przydatne na nowy rok szkolny.

Czas pracy nauczyciela - jakie zajęcia w pensum

Na czas pracy nauczyciela składają się:

godziny zajęć realizowanych bezpośrednio z uczniami lub na ich rzecz (tzw. pensum lub godziny ponadwymiarowe),
zajęcia i czynności realizowane w ramach zadań statutowych szkoły,
zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Wysokość wynagrodzenia determinuje tylko ta pierwsza kategoria. Dlatego należy zwracać szczególną uwagę na to, by godziny zajęć z pierwszej kategorii nie były przydzielane bezpłatnie w ramach pozostałych kategorii.

Wyłącznie w ramach pensum lub w godzinach ponadwymiarowych powinny być przydzielane zajęcia:

świetlicowe,
w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej (w tym zajęcia specjalistyczne np. WWR, logopedyczne czy terapeutyczne),
na kwalifikacyjnych kursach zawodowych.

Kiedy warto dopełnić wymiar zajęć nauczyciela

Niejednokrotnie przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego konieczne może okazać się przydzielenie dodatkowych zajęć nauczycielom. Czasami zaś takie zapotrzebowanie może wystąpić już w trakcie nowego roku szkolnego. W takim przypadku dyrektor może dopełnić wymiar zajęć nauczycielom zatrudnionym na niepełny etat – zgodnie z ich kwalifikacjami.

Jak dopełnić wymiar zajęć

Jak dopełnić wymiar zajęć nauczyciela? Na szczęście nie jest to trudne.

W tym kontekście należy pamiętać, że wykaz stanowisk nauczycielskich znajdziemy art. 42 ust. 3 i 7 Karty Nauczyciela. Przeczytaj także: Przeniesienie nauczyciela na inne stanowisko – procedura w przypadku braku zgody.

Jak przydzielić godziny ponadwymiarowe

Czasami dopełnienie wymiaru zajęć nauczycielom z różnych względów nie jest możliwe, a nadal zachodzi konieczność przydzielenia dodatkowych godzin. W takim przypadku dyrektor może rozważyć przydział godzin ponadwymiarowych.

Godziny ponadwymiarowe to godziny:

przydzielane jedynie w szczególnych przypadkach, podyktowanych koniecznością realizacji programu nauczania,
przekraczające obowiązujący nauczyciela tygodniowy wymiar zajęć,
przydzielane zgodnie z kwalifikacjami nauczyciela,
dodatkowo płatne.

Co istotne, przydział godzin zajęć jako ponadwymiarowe nauczycielom zatrudnionym w pełnym wymiarze może nastąpić dopiero wtedy, gdy godzin tych nie można rozdysponować w inny sposób. Co do zasady przydział godzin ponadwymiarowych następuje w drodze polecenia służbowego.

Kiedy można przydzielić godziny ponadwymiarowe po uzyskaniu zgody nauczyciela?	Kiedy nie można przydzielić godzin ponadwymiarowych mimo zgody nauczyciela?
Liczba godzin ponadwymiarowych przekracza ¼ pensum nauczyciela, ale nie przekracza ½.	Liczba godzin ponadwymiarowych przekraczałaby ½ wymiaru zajęć nauczyciela, chyba że:
Przydział dotyczy: kobiety w ciąży, osoby wychowującej dziecko do lat 4,	Nauczyciel ma obniżkę wymiaru zajęć z tytułu przedstawienia orzeczenia o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności lub z innego powodu.
W ramach godzin ponadwymiarowych przydzielane jest inne stanowisko pracy (dochodzi do przeniesienia służbowego).	Nauczyciel pełni funkcję kierowniczą i ma zniżkę pensum, chyba że godziny ponadwymiarowe mają zapewnić realizację ramowego planu nauczania w: jednym oddziale, więcej niż jednym oddziale – za zgodą organu prowadzącego.
	Nauczyciel ma zwiększony wymiar zajęć w trybie art. 42 ust. 4a Karty Nauczyciela.
	Przydzielenie godzin ponadwymiarowych spowodowałoby przekroczenie 40-godzinnego tygodniowego czasu pracy.

Pobierz wzór pisma w sprawie przydzielenia godzin ponadwymiarowych>>

Co w przypadku braku kwalifikacji

Czy można dopełnić wymiar lub przydzielić ponad pełny wymiar zajęcia wykraczające poza zakres kwalifikacji nauczyciela. Przydział takich zajęć jest możliwy, ale nie będzie to dopełnienie ani godziny ponadwymiarowe.

W zasadzie z jednym pracownikiem należy zawierać jedną umowę o pracę jednocześnie. Zatrudnienie pracownika na podstawie dwóch umów o pracę jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy w ramach drugiej umowy pracownik ma realizować obowiązki odmienne rodzajowo w stosunku do obowiązków realizowanych w ramach pierwszej umowy (wyrok Sądu Najwyższego z 13 marca 1997 r. I PKN 43/97). W przeciwnym razie przyjmuje się, że mamy do czynienia z jednym stosunkiem pracy, niezależnie od liczby zawartych umów o pracę. W przypadku przydziału zajęć niezgodnie z kwalifikacjami mamy do czynienia z licznymi odrębnościami (art. 10 ust. 9-10 Karty Nauczyciela). Otóż nauczyciel:

nie może realizować awansu zawodowego,
będzie rozliczany jak nauczyciel początkujący.

Przeczytaj także: Specjalista bez kwalifikacji - czy to możliwe

Kiedy przydziela się doraźne zastępstwa

Z godzinami ponadwymiarowych nie należy mylić doraźnych zastępstw. Godziny doraźnych zastępstw są bowiem przydzielane w przypadku nagłych (incydentalnych), krótkotrwałych nieobecności nauczyciela a ich celem jest przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa uczniom. Godziny takie przydziela się poleceniem służbowym, bez względu na zgodę nauczyciela. Nie mają znaczenia kwalifikacje nauczyciela, a jedynym ograniczeniem jest tygodniowa 40-godzinna norma czasu pracy.

Pobierz wzór informacji o przydzieleniu godzin doraźnych zastępstw>>

Nie myl pensum łączonego z uśrednionym

W przypadku nauczyciela zajmującego więcej niż jedno stanowisko pracy wylicza się dla niego pensum łączone. Istnieje jedna obowiązująca metoda obliczenia tego pensum, przewidziana w art. 42 ust. 5c Karty Nauczyciela. Otóż należy zsumować liczbę godzin w ramach wszystkich stanowisk realizowanych przez nauczyciela (w tym również godzin przekraczających pełny wymiar zajęć). Następnie wylicza się sumę wymiarów zajęć nauczyciela, z uwzględnieniem pensum obowiązującego na poszczególnych stanowiskach. Wreszcie należy podzielić pierwszą sumę przez drugą i w ten sposób otrzymujemy pensum łączone. Skorzystaj z kalkulatora pensum łączonego>>

Z pensum łączonym nie należy utożsamiać pensum uśrednionego. Wprawdzie obydwa te pojęcia są używane potocznie, niemniej jednak ich zamienne stosowanie może być mylące. Pensum uśrednione jest ustalane dla nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć różni się w poszczególnych okresach roku szkolnego. Pensum to oblicza się według uchwały organu prowadzącego.

Kompleksowe porównanie pensum łączonego z uśrednionym znajdziesz tutaj>>