Pytanie: Czy zgodna z prawem jest praktyka wstawiania uczniom punktów minusowych z zachowania za trzykrotny brak pracy domowej?

Odpowiedź: Ocenianie zachowania w postaci punktów, w tym punktów minusowych, nie jest w pełni zgodne z przepisami prawa oświatowego, na podstawie których szkoła opracowuje wewnątrzszkolne ocenianie zachowania. W przypadku braku pracy domowej należałoby przed ukaraniem ucznia uwzględnić jego sytuację środowiskową, możliwości związane z funkcjonowaniem psychospołecznym, ewentualne trudności wynikające z braków w wiadomościach i umiejętnościami wynikające, np. z choroby, deficytów oraz fakt, czy nie potrzebuje on wsparcia wychowawczego i edukacyjnego w związku z ww. problemem.

Ocenianie zachowania uczniów budzi wiele wątpliwości

Ocenianie w postaci punktów, chociaż stosowane przez szkoły, nie uwzględnia m.in. indywidualnego podejścia do ucznia, może rodzić też pewne przekłamania, np. gdy uczeń zachowuje się niewłaściwie, nie zmienia swojej postawy i uzyskał znaczną liczbę punktów minusowych, a z drugiej strony – pozyskał za inne kryteria (które nie wskazują na poprawę, zmianę jego zachowania, postawy, świadomy rozwój) znaczącą liczbę punktów dodatnich i tym samym podniósł ocenę.

Taki sposób oceniania nie jest również łatwy w przypadku ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia lub inne dysfunkcje rozwojowe, bowiem należy uwzględnić wpływ tych zaburzeń lub dysfunkcji na jego zachowanie, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania lub opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej (§ 11 ust. 3 rozporządzenia w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych).

Czym jest ocenianie zachowania ucznia

Ocenianie zachowania ucznia polega na rozpoznawaniu przez wychowawcę oddziału, nauczycieli oraz uczniów danego oddziału stopnia respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego i norm etycznych oraz obowiązków określonych w statucie szkoły (art. 44b ust. 4 ustawy o systemie oświaty). Powyższe zapisy również wskazują na wagę indywidualnego podejściaw przypadku oceniania zachowania ucznia.

Zapisy cyt. ustawy o systemie oświaty precyzują, że ocenianie zachowania ucznia odbywa się w ramach oceniania wewnątrzszkolnego, które ma na celu:

informowanie ucznia o jego zachowaniu oraz o postępach w tym zakresie,
udzielanie wskazówek do samodzielnego planowania własnego rozwoju,
motywowanie ucznia do dalszych postępów w zachowaniu,
dostarczanie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach i trudnościach w zachowaniu ucznia,
umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy.

Ustawowe rozpoznawanie stopnia respektowania norm i zasad powinno bazować na informowaniu i motywowaniu ucznia do rozwoju. Sama kara w postaci punktów minusowych nie do końca spełnia ten wymóg modelowania i wspierania właściwych postaw ucznia.

Każda szkoła opracowując i przyjmując szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego, powinna obowiązkowo uwzględnić zapisy, o których mowa w art. 44b ww. ustawy oraz zapisy § 11 ust. 1 ww. rozporządzenia w sprawie oceniania – które wskazują szczegółowe kryteria oceniania zachowania.

Ocena klasyfikacyjna zachowania – zgodnie z przepisami

Ustalając szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego, należy również wziąć pod uwagę, że ocenę klasyfikacyjną zachowania wychowawca klasy ustala po zasięgnięciu opinii nauczycieli, uczniów danej klasy oraz ocenianego ucznia (art. 44h ust. 1 ww. ustawy). Trzeba zapewnić taki sposób uzyskiwania opinii, by jednoznacznie wypełnić to wymaganie (wszyscy nauczyciele i wszyscy uczniowie powinni wyrazić opinię, także sam uczeń).

Ponadto, ustalenie oceny klasyfikacyjnej zachowania jest wyłączną kompetencją wychowawcy oddziału (art. 44b ust. 4), a zapis punktowy jest pewnym podsumowaniem, z którego wynika ocena zachowania, która nie do końca uwzględnia indywidualną sytuację, w tym problemy środowiskowe, zaburzenia i dysfunkcje oraz, co najważniejsze rozwój danego ucznia.

Jeżeli przyjęty przez szkołę punktowy system oceny zachowania uwzględniałby wszystkie powyższe zasady i kryteria, wówczas będzie zgodny z przepisami prawa oświatowego.

Katarzyna Lewandowska-Staroń