Dyrektor powinien planować ewaluację z udziałem zainteresowanych osób

Podstawowym błędem popełnianym przez dyrektorów jest planowanie ewaluacji bez udziału osób, które są zainteresowane pracą przedszkola lub tylko po to, by przygotować się do zapowiedzianej ewaluacji zewnętrznej i sprawdzić, zanim zrobi to wizytator, poziom spełniania wymagań ustalonych dla przedszkoli.

Zdefiniowanie celu ewaluacji bezpośrednio wskazuje sposób wykorzystania wyników ewaluacji i uzasadnienia jej użyteczności. Jeśli w wyniku dyskusji okaże się np. że rodzice nie są zadowoleni ze współpracy z przedszkolem, celem ewaluacji wewnętrznej będzie pozyskaniu informacji potrzebnych do pracy nad poprawieniem relacji z rodzicami.

Wyniki ewaluacji powinny być wykorzystane do zaplanowania działań usprawniających współpracę z uwzględnieniem potrzeb i oczekiwań rodziców.

Kolejnym zadaniem jest podjęcie decyzji o tym, dla kogo będzie prowadzona ewaluacja i kto będzie korzystał z jej ustaleń. Określenie odbiorców ewaluacji potrzebne jest po to, by wziąć pod uwagę w prowadzonym badaniu to, co dla wskazanych osób może być ważne i interesujące. W przypadku ewaluacji współpracy przedszkola z rodzicami jej wyniki będzie mógł wykorzystać dyrektor, nauczyciele, rodzice i przedstawiciel organu prowadzącego

W praktyce prawie wszyscy nauczyciele będą musieli uczestniczyć w procesie prowadzenia ewaluacji, ale niezbędne jest ustalenie zespołu, który będzie odpowiedzialny za przygotowanie i zrealizowanie badania ewaluacyjnego w przedszkolu, a następnie za opracowanie i prezentację jego wyników.

Zadaniem całego zespołu będzie:

•          opracowanie koncepcji przeprowadzania ewaluacji wewnętrznej, określenie zagadnień badawczych, pytań kluczowych, kryteriów ewaluacji, metod badawczych, dokładnego harmonogramu ewaluacji wewnętrznej, z uwzględnieniem kolejnych jej etapów,

•          prezentacja projektu na zebraniu rady pedagogicznej oraz dyskusja nad kryteriami i wskaźnikami ewaluacji,

•          przygotowanie narzędzi ewaluacji,

•          zbieranie i opracowanie danych (ilościowe i jakościowe),

•          przygotowanie raportu,

•          prezentacja zainteresowanym wyników ewaluacji,

•          przeprowadzenie dyskusji na zebraniu rady pedagogicznej nad wynikami,

•          ustalenie, jakie działania należy podjąć w celu poprawy funkcjonowania poszczególnych obszarów działalności przedszkola (wskazanie sposobu wykorzystania wyników ewaluacji),

•          przekazanie uporządkowanych dokumentów z ewaluacji dyrektorowi.

W trosce o nadanie zespołowi odpowiedniego statusu w przedszkolu warto powołać go zarządzeniem dyrektora. Wskazane jest po powołaniu zespołu określenie ról poszczególnych jego członków i zakresów odpowiedzialności.

Projekt ewaluacji określoną strukturę, którą tworzą:

•          przedmiot badania ewaluacyjnego,

•          pytania kluczowe,

•          kryteria ewaluacji,

•          metody i techniki zbierania danych,

•          harmonogram ewaluacji,

•          formy komunikowania wyników ewaluacji,

•          aneks zawierający m.in. wzory narzędzi badawczych.

Przygotowany przez zespół ewaluacyjny projekt ewaluacji powinien być właściwy dla danego przedszkola. Wszystkie gotowe, opracowane przez innych i dla innych projekty ewaluacji należy traktować jako przykład formy - nigdy treści.

Dla właściwie przeprowadzonej ewaluacji wewnętrznej kluczowe jest dokładne określenie jej przedmiotu. Aby precyzyjne określić temat badania, należy ustalić, co warto poddać ewaluacji, jakiego rodzaju informacje będą potrzebne dyrektorowi, nauczycielom czy innym zainteresowanym pracą przedszkola.

Należy bardzo rozważnie dobierać liczbę zagadnień czy problemów przewidzianych do badania. Lepiej zbadać mniej, ale lepiej, wybierając te najważniejsze dla przedszkola zagadnienia.

Dla efektywności ewaluacji decydujące jest czytelne i jednoznaczne sformułowanie pytań kluczowych, ważnych dla rozwoju przedszkola. Powstają one przez rozbicie przedmiotu ewaluacji na szczegółowe kwestie i nadanie im formy pytań, na które będzie się poszukiwać odpowiedzi w trakcie całego procesu badawczego. Nie zadaje się ich bezpośrednio osobom objętym badaniami, np. rodzicom czy nauczycielom.

Pytań kluczowych nie powinno być wiele. Formułując je, trzeba unikać najczęściej popełnianych błędów, takich jak:

•          włączanie przymiotników i terminów wartościujących w treść pytania (np. Czy współpraca z rodzicami jest lepsza czy gorsza od oczekiwanej?),

•          nadużywanie partykuły „czy”, którą opatrzone pytania dają możliwość udzielenia tylko jednej z dwu możliwych odpowiedzi - tak lub nie (np. Czy zwiększyły się oczekiwania rodziców wobec przedszkola?),

•          zadawania pytań w czasie przyszłym (np. Co zmieni się w relacjach z rodzicami po wprowadzeniu nowych form współpracy?).

Kryteria ewaluacji określa się jako wartości poszukiwane w badanym przedmiocie ewaluacji. Pozwalają one na gromadzenie tylko tych informacji, które są w przedszkolu rzeczywiście potrzebne. Przykładami najczęściej stosowanych kryteriów w ewaluacji są: skuteczność, efektywność, użyteczność, zgodność z potrzebami, trafność, atrakcyjność.

Zespół ewaluacyjny pracując nad kryteriami musi konsultować je z dyrektorem przedszkola, radą pedagogiczną i innymi podmiotami w zależności od potrzeb. Brak jasno sformułowanych i uzgodnionych kryteriów powoduje, że w trakcie ewaluacji nauczyciele ją prowadzący odwoływać się będą do subiektywnych wartości, które wcale nie muszą być podzielane przez innych.

Przy wyborze metod badawczych podejmowana jest decyzja, z jakich źródeł będzie się pozyskiwać informacje. Najczęściej stosuje się w ewaluacji: obserwację, wywiad, badanie ankietowe, analizę dokumentacji. Powinny być one dostosowane do możliwości przeprowadzających ewaluację i ich czasu.

W ewaluacji należy uwzględnić różne punkty widzenia, sięgnąć do wielu źródeł i metod zbierania danych. Błędem jest pozyskiwanie wiedzy na temat ewaluowanego przedmiotu pochodzącej np. jedynie z badań ankietowych.

W projekcie ewaluacji powinny znaleźć się informacje na temat jej ram czasowych. W harmonogramie ewaluacji trzeba uwzględnić następujące etapy: planowania i projektowania ewaluacji, przygotowania narzędzi badawczych, realizacji badań, analizy danych i pisania raportu, omawiania wyników i przedstawienia ich odbiorcom ewaluacji, zakończenia badania i opracowania raportu w wersji końcowej.

Ważnym zadaniem dla dyrektora jest wypracowanie dla własnego przedszkola sposobu przedstawienia i dyskutowania wyników ewaluacji. Dokument przedstawiający wyniki ewaluacji może mieć formę raportu, który najpierw prezentuje się i poddaje dyskusji na zebraniu rady pedagogicznej, potem najważniejsze wyniki prezentowane są na zebraniu z rodzicami, a następnie zawiesza na stronie internetowej przedszkola, do której mają dostęp wszyscy zainteresowani pracą przedszkola.