W listopadzie br. został przesłany do dyrektorów szkół dokument z MEiN, w którym zawarte są informacje dotyczące „odbiurokratyzowania pracy szkół i placówek”. MEiN we współpracy z kuratorami oświaty przygotowało zestawienie przykładów dokumentów tworzonych w szkołach a niewymaganych przepisami prawa. Udostępniając ten dokument, wywołał on burzę pytań i wątpliwości wśród nauczycieli. Sprawdzamy, co w praktyce oznacza „odbiurokratyzowanie pracy szkół i placówek”.

Szkoły nie muszą rezygnować ze wszystkich wskazanych dokumentów

Z pisma MEiN kierowanego do dyrektorów szkół nie wynika, by szkoły miały rezygnować ze wszystkich dokumentów wymienionych w zestawie załączonym do pisma. Jeśli ocenią, że niektóre z nich są przydatne w pracy nauczycieli i dyrektora szkoły, nie muszą z nich rezygnować.

W statucie szkoły powinny być zawarte zadania wynikające z przepisów

Realizacja zadań w zakresie ustalonym przepisami łączy się z obowiązkiem ich dokumentowania. Odwołując się do przepisów prawa regulujących działalność szkoły, dyrektor powinien wymagać od nauczycieli przygotowania, prowadzenia lub wypełniania wskazanych w przepisach dokumentów. Dokumenty, których sporządzanie lub wypełnianie nie wynika z przepisów prawa, mogą być egzekwowane przez dyrektora, jeśli ich prowadzenie wynika z przepisów wewnątrzszkolnych.

Nauczyciele nie będą kwestionować prowadzenia dodatkowej dokumentacji, jeśli dyrektor wspólnie z radą pedagogiczną ustali potrzebę lub konieczności przygotowania określonego rodzaju dokumentów. Pismo MEiN do dyrektorów z załączonym wykazem przykładowych dokumentów niewymaganych przepisami prawa ma być zachętą do zweryfikowania potrzeby kontynuowania dotychczasowej praktyki nadmiernego „generowania” dokumentów tworzonych w szkołach.

Nie można obciążać nauczycieli tworzeniem dodatkowych dokumentów

Dyrektor szkoły nie powinien jednak obciążać nauczycieli tworzeniem dodatkowych dokumentów, które ułatwią mu wykonywanie jego obowiązków w zakresie:

1) Dokonywania oceny pracy nauczyciela (art. 6a ust. 5 Karty Nauczyciela)

Stopnień realizacji obowiązków określonych w art. 6 i art. 42 ust. 2 KN oraz w art. 5 ustawy Prawo oświatowe w zakresie wszystkich obszarów działalności szkoły, stanowiący kryterium oceny pracy nauczyciela powinien zostać ustalony w wyniku sprawowania nadzoru pedagogicznego. Dodatkową informację o pracy nauczyciela stanowią dla dyrektora opinie innych organów szkoły (obowiązkowo rady rodziców, nieobowiązkowo samorządu uczniowskiego), opinia właściwego doradcy metodycznego (na wniosek nauczyciela lub z własnej inicjatywy dyrektora), a w przypadku braku takiej możliwości – opinii innego nauczyciela dyplomowanego lub mianowanego.

2) Przyznawania dodatku motywacyjnego nauczycielom, będącego obligatoryjnym elementem ich wynagrodzenia (art. 30 ust. 1 pkt 2 KN)

Wysokość stawek dodatku motywacyjnego oraz szczegółowe warunki jego przyznawania określa dla nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego, w drodze regulaminu, organ prowadzący szkołę. Regulamin doprecyzowuje, co należy brać pod uwagę przy ustalaniu wysokości dodatku motywacyjnego dla nauczycieli z uwzględnieniem kryteriów określonych w przepisach.

3) Omówienia zajęć prowadzonych przez nauczyciela

Obowiązkiem dyrektora szkoły, w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego, jest kontrolowanie nie tylko przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły, ale także przebiegu procesów kształcenia i wychowania w szkole oraz efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły (§ 22 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia MEN z 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego). W tym celu może:

analizować dokumentację przebiegu nauczania,
obserwować prowadzone przez nauczycieli zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze oraz inne zajęcia i czynności wynikające z działalności statutowej szkoły.

Podstawą do omówienia obserwowanych zajęć powinny być informacje zgromadzone przez dyrektora podczas obserwacji zajęć, a nie dokumenty zlecone nauczycielowi do wypełnienia lub opracowania.

4) Porównania wyników diagnozy lub egzaminu próbnego

Dokonywanie diagnoz niezbędnych do opracowania program wychowawczo-profilaktyczny (art. 26 ust. 3 ustawy Prawo oświatowe) lub w innych celach, opracowywanie ich wyników oraz wyników egzaminów przeprowadzanych w szkole należy do zakresu działań podejmowanych w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego dotyczący kontroli efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej. Może je przeprowadzać, analizować i porównywać wyniki nie tylko dyrektor szkoły, ale także upoważniony przez niego pracownik lub zespół nauczycieli, który dyrektor szkoły może powołać na czas określony lub nieokreślony.

Na wniosek przewodniczącego zespołu dyrektor może wyznaczyć do realizacji określonego zadania lub zadań zespołu innych nauczycieli, specjalistów i pracowników szkoły. Nauczyciele wykonujący określone zadania powinni podsumować swoją pracę i przedstawić radzie pedagogicznej jej wyniki. Przygotowanie takich dokumentów jest wynikiem realizowania zadań określonych przepisami (§ 4 rozporządzenia MEN z 28 lutego 2019 r.).

5) Przedstawienia rodzicom zasad oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów i zachowania

Szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego powinny być określone w statucie szkoły (art. 44b ust. 10 ustawy o systemie oświaty). Ocenianie wewnątrzszkolne powinno obejmować m. in.:

formułowanie przez nauczycieli wymagań edukacyjnych niezbędnych do otrzymania przez ucznia poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych,
ustalanie kryteriów oceniania zachowania.

Nauczyciele zobowiązani są przepisami prawa do określenia wymagań edukacyjnych niezbędnych do otrzymania przez ucznia poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych, wynikających z realizowanego przez siebie programu nauczania, sposobów sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów oraz warunków i trybu otrzymania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych. Muszą opracować powyższe zagadnienia, bo zobowiązani są poinformować o tym uczniów i ich rodziców na początku każdego roku szkolnego (art. 44b ust. 8 ww. ustawy).

Z podobnego obowiązku musi wywiązać się wychowawca, więc także on musi przygotować materiał zawierający warunki i sposób oraz kryteriach oceniania zachowania, warunki i tryb otrzymania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania (art. 44b ust. 9 ustawy).