Zmiany w Karcie Nauczyciela 2025 - 2026 (co wynika z projektu nowelizacji ustawy)

Pierwsza z licznych planowanych zmian w Karcie Nauczyciela ma polegać na:

• podwyższeniu nagrody jubileuszowej za 40 lat pracy z 250% na 300% podstawy wymiaru,
• wprowadzeniu nagrody za 45 lat pracy w wysokości 400%.

W ten sposób stawki nagrody jubileuszowej nauczycieli i pracowników niepedagogicznych zostaną ujednolicone. Rozwiązanie to w swych założeniach ma zachęcić nauczycieli z dłuższym stażem pracy do pozostania w zatrudnieniu.

Ujednolicenie ma dotyczyć także odprawy emerytalno-rentowej dla nauczycieli. Art. 87 Karty Nauczyciela stanowi, że odprawa taka wynosi równowartość 2- albo 3-miesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia. W następstwie zaplanowanych zmian odprawa wyniesie równowartość:

• 2-miesięcznego wynagrodzenia – po 10 latach pracy,
• 3-miesięcznego wynagrodzenia – po 15 latach pracy,
• 6-miesięcznego wynagrodzenia – po 20 latach pracy.

Czy to oznacza, że nauczyciele, którzy otrzymali wypowiedzenie w trybie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, a jednocześnie przejdą na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie kompensacyjne, będą mogli otrzymać dwie odprawy w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia (6+6)? Okazuje się, że nie. W projekcie przewidziano bowiem, że w przypadku zbiegu z prawem do odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy wypłacona zostanie jedynie połowa odprawy emerytalno-rentowej.

Aktualnie zasady obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa przyjmowane są na poziomie danego organu prowadzącego – w regulaminie wynagradzania. Rozwiązanie to zapewnia autonomię, ale jednocześnie rodzi ryzyko wprowadzania rozwiązań sprzecznych z prawem. Kolejna proponowana zmiana w Karcie Nauczyciela na te wątpliwości wyeliminować. Przewidziano bowiem metodę obliczania tego wynagrodzenia, która przedstawia się następująco.

Druga ze zmian dotyczących wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa ma polegać na przesunięciu płatności tego wynagrodzenia na 5. dzień kolejnego miesiąca.

Zmiany dotyczą także wskazania, w jakich przypadkach wynagrodzenie będzie przysługiwało za zaplanowane a niezrealizowane godziny ponadwymiarowe. Aktualnie kwestię tę należy oceniać w kontekście gotowości do pracy w godzinach ponadwymiarowych. Po zmianach zasadą będzie płatność wynagrodzenia za przydzielone i zrealizowane godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Wyjątkowo jednak wynagrodzenie zostanie zapłacone również w przypadku gdy:

• nauczyciel zamiast przydzielonych godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych zrealizował w tym samym dniu przydzielone przez dyrektora szkoły zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela;
• niezrealizowanie przez nauczyciela przydzielonych godzin zajęć indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania, nastąpiło z przyczyn niedotyczących nauczyciela, a nauczyciel był gotów do realizacji tych zajęć.

Kolejną zmianą w Karcie Nauczyciela ma być doprecyzowanie sposobu ustalania środków na nagrody dla nauczycieli za ich osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze przewidzianych w budżetach wojewodów. Środki te mają być wyodrębniane w kwotach proporcjonalnych do liczby nauczycieli zatrudnionych w danym województwie. Nie planuje się natomiast zmian dotyczących uprawnień nauczycieli w zakresie nagród za osiągnięcia.

Dotychczas nauczyciele zatrudnieni na podstawie mianowania nie mogli powoływać się na tzw. ochronę przedemerytalną czyli ochronę przed rozwiązaniem stosunku pracy w okresie 4 lat przed nabyciem uprawnień emerytalnych. Brak takiej ochrony potwierdzono w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego. Jednocześnie nie wykluczono jej w przypadku nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Różnice w ochronie pomiędzy nauczycielami zatrudnionymi na podstawie mianowania a umowy o pracę uznane zostały za nieuzasadnione choćby przez RPO.

Kolejna proponowana zmiana w Karcie Nauczyciela ma te wątpliwości rozwiać, wprowadzając jednolite zasady ochrony przedemerytalnej. W projekcie przewidziano zakaz rozwiązania pracy nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania albo umowy o pracę na czas nieokreślony, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Od tej reguły przewidziane zostały jednak wyjątki dotyczące m.in. rozwiązania stosunku pracy w przypadku częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w dotychczasowym wymiarze zajęć.

Aktualnie przydział godzin ponadwymiarowych jest możliwy tylko w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania. To w praktyce ogranicza możliwość przydzielania takich zajęć tylko do szkół. Z tego względu zaproponowano zniesienie tego ograniczenia i wprowadzenie możliwości przydziału godzin ponadwymiarowych w szczególnych przypadkach wynikających z potrzeb szkoły, przedszkola lub placówki oświatowej

Z drugiej strony w projekcie przewidziano ograniczenia w przydziale godzin doraźnych zastępstw. Godziny te nie będą mogły być przydzielane w czasie, w którym nauczyciele nie mogą być realizowane w czasie realizacji przez nauczyciela zajęć ustalonych w planie zajęć tego nauczyciela. Wyjątek będzie jednak dotyczył m.in. przypadku gdy z przyczyn dotyczących szkoły w danym dniu nauczyciel nie mógłby zrealizować zajęć wynikających z obowiązującego go tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. W takim przypadku nauczyciel będzie realizował doraźne zastępstwa w ramach ustalonego wynagrodzenia.

Obecnie nauczyciele teoretycznych przedmiotów zawodowych podlegają 18-godzinnemu tygodniowemu obowiązkowemu wymiarowi godzin zajęć nauczycieli. Z kolei tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczycieli praktycznej nauki zawodu określa organ prowadzący na poziomie do 20 godzin. Zaproponowano w związku z tym ujednolicenie pensum nauczycieli kształcenia zawodowego poprzez wprowadzenie jednolitego wymiaru 18 godzin.

Tzw. pensum uśrednione to pensum nauczycieli, dla których plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego. Zasady jego obliczania określane są w odrębnych uchwałach organów prowadzących. W projekcie doprecyzowano upoważnienie do wydawania tych uchwał poprzez ograniczenie wyłącznie do nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć w pewnych okresach roku szkolnego nie wyczerpuje obowiązującego tych nauczycieli tygodniowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych.

Planowane zmiany nie omijają również awansu zawodowego i związanym z nim zasad zatrudniania nauczycieli początkujących. W projekcie przewidziano skrócenie czasu trwania pierwszej umowy o pracę zawieranej z nauczycielem początkującym. Zawarcie z nim umowy o pracę na czas nieokreślony ma być możliwe już po pierwszym roku zatrudnienia na czas określony (wymogiem będzie przepracowanie minimum 11 miesięcy).

W związku z tym zmodyfikowane zostaną także zasady zatrudniania nauczycieli bez przygotowania pedagogicznego.

W konsekwencji nauczyciel początkujący ma mieć ustalaną pierwszą ocenę pracy już w pierwszym roku przygotowania do zawodu przed awansem na stopień nauczyciela mianowanego, a konkretnie po upływie co najmniej 8 miesięcy odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, ale nie później niż w 11 miesiącu tego przygotowania. W tym samym roku nauczyciel ma mieć organizowaną pierwszą obserwację zajęć.

To nie jedyna planowana zmiana dotycząca oceny pracy. Zakłada się także wydłużenie – z 21 dni kalendarzowych do 30 dni roboczych – terminu na ustalenie oceny pracy nauczyciela początkującego i mianowanego w przypadku ustania zatrudnienia.

Kolejna ze zmian polega na wprowadzeniu obowiązku odniesienia się do każdego kryterium oceny pracy w uzasadnieniu tej oceny. W związku z tym dobrym rozwiązaniem będzie stosowanie tabeli.

W przypadku zatrudnienia w więcej niż jednej szkole w wymiarze wynoszącym minimum ½ w każdej ze szkół nauczyciel będzie inaczej niż obecnie odbywał przygotowanie tylko w jednej ze szkół. Będzie to szkoła wskazana przez nauczyciela jako podstawowe miejsce zatrudnienia.

Zgodnie z art. 73 ust. 2 Karty Nauczyciela możliwe jest skorzystanie z urlopu dla poratowania zdrowia przez nauczyciela do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc nabycia uprawnień emerytalnych. Ograniczenie to jest dotkliwe dla nauczycieli zwłaszcza w kontekście wprowadzonej w 2024 r. emerytury stażowej.

Podczas prac Zespołu ds. pragmatyki zawodowej zapowiedziano zmiany zmierzające do usprawnienia postępowań wyjaśniających i dyscyplinarnych nauczycieli. Nie zostały one jednak skonkretyzowane w projekcie poza rozwiązaniem zwiększającym niezależność komisji dyscyplinarnej. Komisja ma nadal działać przy właściwym wojewodzie, przy czym - inaczej niż dotychczas – nie będzie on mógł przekazać swoich kompetencji dotyczących komisji kuratorowi oświaty.

W projekcie przewidziano także zmiany w zakresie świadczenia kompensacyjnego. Ze świadczenia będą mogli skorzystać nauczyciele, którym do tej pory ono nie przysługiwało, zatrudnieni w każdej szkole i placówce oświatowej, w tym także w:

• centrach kształcenia ustawicznego,
• młodzieżowych domach kultury,
• pałacach młodzieży,
• szkolnych schroniskach młodzieżowych.

W projekcie nie uwzględniono natomiast zapowiadanego wydłużenia możliwości korzystania z nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego do 2042 r. Być może rozwiązanie to zostanie przedstawione w ramach innej nowelizacji.