Pomoc psychologiczno-pedagogiczna po zmianach – w pytaniach i odpowiedziach

Przypominamy, jakie aktualnie przepisy, związane z pomocą psychologiczno-pedagogiczną, obowiązują:

• Rozporządzenie MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z 2017 r. poz. 1578).
• Rozporządzenie MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2017 r., poz. 1591).
• Rozporządzenie MEN z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2013 r. poz. 532).
• Rozporządzenie MEN z 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz.U. z 2017 r. poz. 1635).
• Rozporządzenie MENiS z 19 grudnia 2001 r. w sprawie warunków i trybu udzielania zezwoleń na indywidualny program lub tok nauki oraz organizacji indywidualnego programu lub toku nauki (Dz.U. z 2002 r. nr 3, poz. 28).
• Rozporządzenie MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków i trybu udzielania zezwoleń na indywidualny program lub tok nauki oraz organizacji indywidualnego programu lub toku nauki (Dz.U. z 2017 r., poz. 1569).
• Rozporządzenie MEN z 28 marca 2017 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz.U. z 2017 r. poz. 703).
• Rozporządzenie MEN z 17 marca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2017 r. poz. 649). 
• Rozporządzenie MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz.U. z 2017 r. poz. 1616).
• Rozporządzenie MEN z 28 sierpnia 2014 r. w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz.U. z 2014 r. poz. 1157).

Pytanie: Które rozporządzenie o pomocy psychologiczno-pedagogicznej stosujemy obecnie w przypadku likwidowanego gimnazjum?

W gimnazjum i klasach gimnazjalnych w innych szkołach stosuje się stare rozporządzenie MEN z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (zmodyfikowane od 1 września 2017 r.).

W roku szkolnym 2017/2018 (oraz w dalszej części okresu przejściowego) często będą obowiązywały dwa rozporządzenia o takiej samej nazwie. Rozporządzenia będą dotyczyły różnych typów szkół albo różnych klas w tym samym typie szkoły. Tak jest również w przypadku pomocy psychologiczno-pedagogicznej. I tak w roku szkolnym 2017/18:

• rozporządzenia MEN z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach - dotyczy gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, klas gimnazjum w innych szkołach,
• rozporządzenia MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach – dotyczy przeszkoli, oddziałów przedszkolnych, szkół podstawowych i publicznych placówek utworzonych już w nowym systemie na podstawie ustawy – Prawo oświatowe.

Pytanie: W jaki sposób organizuje się zajęcia rewalidacyjne dla uczniów objętych nauczaniem indywidualnym, z niepełnosprawnością intelektualną, w oddziale specjalnym?

Zajęcia rewalidacyjne dla uczniów niepełnosprawnych objętych kształceniem specjalnym, w tym z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, organizuje się na takich samych zasadach, jak w odniesieniu do innych niepełnosprawności (załącznik nr 2 do rozporządzenia w sprawie ramowych planów nauczania,  § 6 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki uczniów niepełnosprawnych).

Zgodnie z ramowym planem nauczania dla uczniów niepełnosprawnych w oddziale specjalnym minimalny tygodniowy wymiar godzin zajęć rewalidacyjnych, w każdym roku szkolnym, wynosi – po 12 godzin na oddział (pkt 2 pod tabelą załącznik nr 2 do rozporządzenia w sprawie ramowego planu nauczania).

Zajęcia rewalidacyjne stanowią szerokie spektrum zajęć usprawniających zaburzone funkcje, o charakterze terapeutycznym, wspomagającym rozwój dzieci i młodzieży z różnymi rodzajami niepełnosprawności, a ich rodzaj powinien być dostosowany do rodzaju niepełnosprawności uczniów oraz indywidulanych potrzeb konkretnego ucznia niepełnosprawnego. Przepisy umożliwiają przy tym organizację zajęć rewalidacyjnych w różnych formach, uwarunkowanych indywidualnymi potrzebami edukacyjnymi oraz możliwościami psychofizycznymi uczniów niepełnosprawnych.

W odniesieniu do ucznia niepełnosprawnego, objętego nauczaniem indywidualnym,  udział w zajęciach rewalidacyjnych odbywa się poza tygodniowym wymiarem godzin zajęć indywidualnego nauczania (§ 10 ust. 4 rozporządzenia w sprawie indywidualnego nauczania). Dyrektor, uwzględniając aktualny stan zdrowia dziecka lub ucznia oraz wnioski nauczycieli z obserwacji prowadzonych przez nauczycieli prowadzących zajęcia z uczniem, w uzgodnieniu z rodzicami ucznia, podejmuje działania umożliwiające kontakt ucznia objętego indywidualnym nauczaniem z uczniami w oddziale szkolnym. Ponadto, dyrektor, w ramach powyższych działań, organizuje różne formy uczestniczenia ucznia w życiu szkolnym.

Pytanie: Ile czasu powinny trwać w przedszkolu zajęcia logopedyczne dla dziecka, które posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego?

Dla dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego organizowane są zajęcia rewalidacyjne oraz zajęcia specjalistyczne w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej (§ 5 rozporządzenia MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym). To, ile powinny trwać zajęcia logopedyczne, uzależnione jest od tego, czy są one realizowane jako zajęcia rewalidacyjne czy jako zajęcia specjalistyczne.

Godzina zajęć rewalidacyjnych dla dzieci niepełnosprawnych trwa 60 minut, ale czas prowadzonych w przedszkolu zajęć rewalidacyjnych powinien być dostosowany do możliwości rozwojowych dzieci i powinien wynosić z dziećmi w wieku:

• 3-4 lat - około 15 minut,
• 5-6 lat - około 30 minut

(§  9 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia MEN z 17 marca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli).

Godzina zajęć specjalistycznych organizowanych dla dzieci objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną trwa 45 minut. Dopuszcza się jednak prowadzenie tych zajęć w czasie dłuższym lub krótszym niż 45 minut, z zachowaniem ustalonego dla dziecka łącznego tygodniowego czasu tych zajęć, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami dziecka (§  16 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach).

Pytanie: Uczeń z kl. I technikum, pozostający pod opieką lekarza psychiatry, chce kontynuować naukę poprzez edukację domową. Czy edukacja domowa na tym etapie jest możliwa i na jakich warunkach?

Uczeń może spełniać obowiązek szkolny poza szkołą na każdym etapie edukacji (art. 37 ustawy Prawo oświatowe). Na wniosek rodziców, dyrektor szkoły, do której uczeń został przyjęty, może zezwolić, w drodze decyzji, na spełnianie przez tego ucznia obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą. Zezwolenie to może być wydane przed rozpoczęciem roku szkolnego albo w trakcie roku szkolnego, jeżeli: szkoła, do której uczeń został przyjęty, znajduje się na terenie województwa, w którym zamieszkuje uczeń, oraz do wniosku o wydanie zezwolenia dołączono:

1. opinię publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej,
2. oświadczenie rodziców o zapewnieniu dziecku warunków umożliwiających realizację podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym,
3. zobowiązanie rodziców do przystępowania w każdym roku szkolnym przez dziecko spełniające obowiązek szkolny lub obowiązek nauki do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.

Szkoła ma obowiązek zapewnienia uczniowi:

• dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych, o którym mowa w art. 22ac ustawy o systemie oświaty, oraz
• dostępu do pomocy dydaktycznych służących realizacji podstawy programowej znajdujących się w zasobach szkoły - w porozumieniu z dyrektorem tej szkoły,
• udziału w konsultacjach umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych (art. 37 ust. 2, 4, 6-7 ustawy Prawo oświatowe).

Pytanie:Zgodnie z rozporządzeniem MEN w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, szkoła ma obowiązek organizowania zajęć rozwijających umiejętności uczenia się, które organizuje się dla uczniów w celu podnoszenia efektywności uczenia się. Jakich uczniów należy zakwalifikować do ww. zajęć.

Zajęcia te mogą być kierowane do wszystkich uczniów w szkole (art. 47 ust. 1 pkt 5 ustawy Prawo oświatowe, § 14 rozporządzenia w sprawie pomocy psychologiczno-pedagogicznej). Zajęcia rozwijające umiejętności uczenia się organizuje się dla uczniów w celu podnoszenia efektywności uczenia się. Przepisy nie precyzują przy tym ani szczególnej grupy uczniów, ani liczby uczestników tych zajęć, co pozwala organizować takie zajęcia nawet dla całej klasy lub w mniejszych grupach.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna powinna wspomagać nie tylko rozwój uczniów, ale również efektywność uczenia się. Efektywne uczenie się uzależnione jest od wyboru właściwej metody uczenia się, w zależności od zakresu merytorycznego przedmiotu nauki oraz umiejętności rozpoznania czynników wpływających na ten proces. Istotne jest nabywanie przez uczniów umiejętności sprawnego czytania ze zrozumieniem oraz technik wspomagających zapamiętywanie. Powyższe wskazanie dotyczy wszystkich uczniów i pozwala elastycznie reagować na potrzeby w tym zakresie.

Pytanie: Jestem wychowawcą klasy IV w szkole dla dzieci z autyzmem. Czy uczeń z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym powinien mieć dwa dzienniki?

Sposób prowadzenia dokumentacji przebiegu nauczania ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym będzie zależał od decyzji dyrektora szkoły. Ponieważ ramowy plan nauczania dla szkoły ogólnodostępnej i specjalnej zawiera odrębne przedmioty, to w praktyce pod numerem przypisanym dla ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym  zakłada się dodatkowy dziennik. Rozwiązaniem praktykowanym w szkołach ogólnodostępnych jest założenie w dzienniku dla klasy, pod numerem ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, odrębnego dziennika, w którym dokumentowane są zajęcia edukacyjne prowadzone z uczniem.

Pytanie: Czy zajęcia w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, np. z logopedą, mogą odbywać się w trakcie trwania podstawy programowej?

Podstawa programowa nie zawiera obecnie zapisu o możliwości prowadzenia w czasie jej realizacji zajęć specjalistycznych i nie ma wymogu określania czasu jej trwania. W związku z tym zarówno podstawa programowa, jak i zajęcia mogą być w mojej ocenie realizowane w ciągu całego pobytu dziecka w przedszkolu.

Pytanie: Uczeń niepełnosprawny posiada opracowany IPET na II etap edukacyjny (czyli klasy IV-VI). Czy modyfikując IPET dla niego i dostosowując go do nowych regulacji prawnych, należy opracować go na klasy VI-VIII, czy tak jak do tej pory (klasy IV-VI)?

W mojej ocenie IPET należy dostosować do wszystkich aktualnych przepisów, tj. okresu, na jaki wydano orzeczenie – w tym z uwzględnieniem klas, które uczeń będzie realizował na danym etapie edukacyjnym (art. 312 ust. 2 pkt 2 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe, §  6 ust. 5 rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych). Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przed 1 września 2017 r. na okres II etapu edukacyjnego – zachowują ważność do czasu zakończenia kształcenia w szkole podstawowej, a więc obejmują okres kształcenia w klasach VII i VIII. 

Co do zasady IPET opracowuje się na okres, na jaki wydano orzeczenie. W związku z tym, jeśli orzeczenie wydano na II etap edukacji, to obejmuje on aktualnie klasy VII-VIII. Natomiast w związku z obligacją dokonywania przez zespół, co najmniej dwa razy w roku szkolnym, okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia, uwzględniającej ocenę efektywności programu oceniam, że program  będzie ulegał na bieżąco modyfikacji i trudno zawrzeć w nim obecnie działania przewidywane w klasie VII i VIII, chyba, że uczeń jest aktualnie uczniem klasy VII.

Pytanie: W klasie oprócz wychowawcy jest już zatrudniony nauczyciel wspomagający do danego ucznia. Czy jeśli do klasy dojdzie kolejny uczeń z orzeczeniem, które wymaga zatrudnienia nauczyciela wspomagającego, to należy zatrudnić kolejnego nauczyciela?

Nauczycieli wspomagających zatrudnia się w szkole, a nie „do ucznia”. Nie ma więc uzasadnienie dla dodatkowego zatrudnienia dwóch nauczycieli w jednym oddziale (§ 7 rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym).

Nauczyciel wspomagający w ramach swoich zadań może wspierać dwóch uczniów w jednym oddziale, tym bardziej, że  w oddziałach integracyjnych jeden nauczyciel dodatkowo zatrudniony współorganizuje kształcenie pięciu uczniów. W sytuacji, gdy w szkole więcej uczniów uzyska orzeczenia, dyrektor będzie musiał podjąć decyzję o ewentualnym zwiększeniu zatrudnienia lub np. przydzieleniu jednemu nauczycielowi wspomagającemu realizacji zadań w dwóch oddziałach, w wybranych zajęciach.