Kodeks pracy 2023 uchwalony przez Sejm

Zwolnienie pracownika szkoły, w tym nauczyciela, zatrudnionego na czas określony, będzie wkrótce wymagało uzasadnienia. Szacowany termin wejścia w życie tej zmiany to kwiecień 2023 r. Zmiany w Kodeksie pracy mają wejść bowiem w życie po 21 dniach od dnia ogłoszenia ich w Dzienniku Ustaw. Uzasadnienie wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony będzie analogiczne jak w przypadku umów bezterminowych. Dyrektor szkoły, zwalniając pracownika zatrudnionego na czas określony, będzie musiał wskazać realną i konkretną przyczynę wypowiedzenia. Co więcej, chęć rozwiązania umowy na czas określony trzeba będzie skonsultować ze związkami zawodowi reprezentującymi pracownika wytypowanego do zwolnienia.

Jedną z nowości wprowadzanych w 2023 roku do Kodeksu pracy jest zobowiązanie pracodawcy do udzielenia pisemnej odpowiedzi z uzasadnieniem na wniosek pracownika o zmianę rodzaju umowy o pracę czy zwiększenie wymiaru zatrudnienia. Zmiana ta ma szczególne znaczenie dla nauczycieli, którzy są zatrudniani z potrzeby wynikającej z organizacji nauczania. Po 6 miesiącach pracy na czas określony, pracownik szkoły będzie mógł bowiem wystąpić z wnioskiem o zmianę umowy na umowę bezterminową. Uwzględnienie wniosku nie będzie obowiązkowe. Odmowa jego uwzględnienia wymagała będzie jednak pisemnego uzasadnienia.

Większość zmian w Kodeksie pracy na 2023 rok przewiduje rozszerzenie uprawnień rodzicielskich pracowników. Jedna z nich ogranicza jednak czas na skorzystanie z urlopu ojcowskiego do pierwszych 12 miesięcy życia dziecka.  O tym, czy pracownik będzie mógł skorzystać z urlopu ojcowskiego tylko w pierwszym roku życia dziecka, czy do ukończenia przez nie 2 roku życia zdecyduje to, czy dziecko urodzi się przed czy po wejściu w życie zmian w Kodeksie pracy.

Jedną z najbardziej oczekiwanych zmian w Kodeksie pracy jest wydłużenie okresu urlopu rodzicielskiego o 9 tygodni. Przy czym każdy z rodziców będzie miał wyłączne prawo do 9 tygodni tego urlopu. Nie będzie już jednak możliwości złożenia wniosku o tzw. „długi urlop rodzicielski”, a co za tym idzie, zmienią się też zasady dotyczące wysokości zasiłku za urlop rodzicielski.

DyrektywaParlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (tzw. dyrektywa „work-life balance” zwana także „dyrektywą WLB”) wymusza zwiększenie zakresu zwolnień od pracy, do których uprawnieni są pracownicy pełniący funkcje opiekuńcze wobec najbliższej rodziny. Do Kodeksu pracy zostaną dodane dwa nowe uprawnienia tj. zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej oraz urlop opiekuńczy.

Zwolnienie z powodu siły wyższej zapewni możliwość zwolnienia od pracy w przypadku nagłej potrzeby osobistego sprawowania opieki przez pracownika w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem. Zwolnienie to będzie mogło być co do zasady wykorzystywane na godziny.

Jak wynika z ww. dyrektywy  urlop opiekuńczy oznacza urlop dla pracowników, umożliwiający zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia krewnemu lub osobie zamieszkującej z pracownikiem w tym samym gospodarstwie domowym, którzy wymagają znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych.  Kodeks pracy zagwarantuje pracownikom 5 dni bezpłatnego urlopu opiekuńczego, by zapewnić opiekę synowi, córce, matce, ojcu, małżonkowi lub innej osobie zamieszkującej we wspólnym gospodarstwie domowym z pracownikiem.

Dzięki elastycznej organizacji pracy rodzice dzieci w wieku aż do lat 8 będą mogli zawnioskować m.in. o prace zdalną, zmianę rozkładu lub systemu czasu pracy czy obniżenie wymiaru zatrudnienia.

Nauczyciele zatrudnieni na zasadach określonych w Karcie Nauczyciela nie będą mogli skorzystać ze wszystkich nowych uprawnień na takich samych zasadach, jak pozostali pracownicy szkoły. Część z nich jest bowiem nie do realizowania ze względu na organizację pracy szkoły. Nowelizacja Kodeksu pracy przewiduje także wprowadzenie szczególnych rozwiązań dla nauczycieli dotyczących zasad korzystania z: urlopu opiekuńczego, zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej czy obniżenia wymiaru czasu pracy nauczyciela wychowującego dziecko w wieku do lat 8.

Informacja o warunkach zatrudnienia, wręczana pracownikowi szkoły podejmującemu pracę, już obecnie budzi wiele wątpliwości w praktyce. Wkrótce stanie się ona jeszcze bardziej szczegółowa. Nowa informacja o warunkach zatrudnienia ma bowiem zawierać m.in. informacje o zasadach przemieszczania się między miejscami wykonywania pracy, składnikach wynagrodzenia oraz świadczeniach pieniężnych lub rzeczowych innych niż uzgodnione w umowie o pracę czy wymiarze każdego płatnego urlopu (tj. nie tylko wypoczynkowego ale także urlopu dla poratowania zdrowia)

Unia Europejska zwróciła uwagę, że powinna istnieć możliwość, aby okresy próbne mogły być odpowiednio przedłużane, w przypadku gdy pracownik był nieobecny podczas okresu próbnego, np. z powodu choroby lub urlopu, tak aby pracodawca miał możliwość sprawdzenia, czy pracownik nadaje się do wykonywania danego zadania a także, że „w przypadku stosunków pracy na czas określony krótszy niż 12 miesięcy państwa członkowskie powinny zapewnić, by długość okresu próbnego była odpowiednia i współmierna do przewidywanego czasu trwania umowy i do charakteru pracy”. Kodeks pracy po zmianach będzie w związku z tym narzucał maksymalny czas trwania umowy na okres próbny, w zależności od tego, na jaki okres planowane jest zatrudnienie pracownika po okresie próby.  

Już wkrótce pracowniczy szkoły, którzy pracują dziennie więcej niż 9 godzin, będą mogli liczyć na dodatkowe przerwy wliczane do czasu pracy. Zmiany w Kodeksie pracy przewidują bowiem, że jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika:

1. wynosi co najmniej 6 godzin – pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut (obecnie tylko na tę przerwę mogą liczyć pracownicy)
   1. jest dłuższy niż 9 godzin – pracownik ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut;
   2. jest dłuższy niż 16 godzin – pracownik ma prawo do kolejnej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut.

Wszystkie powyższe przerwy w pracy wliczane będą do czasu pracy pracowników szkoły.