Wprowadzone w 2022 r. przepisy upoważniają dyrektora szkoły do zastosowania wobec ucznia, który wykazuje demoralizację lub dopuścił się na terenie szkoły czynu zabronionego zastosowania, poza karami określonymi w statucie szkoły, środków oddziaływania wychowawczego określonego w ustawie o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Ustawa ta ma nowy jest jednolity Dziennika Ustaw.

Każdy ma obowiązek reagować na demoralizację nieletnich

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności:

dopuszczenie się czynu zabronionego,
naruszanie zasad współżycia społecznego,
uchylanie się od obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki,
używanie alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych, ich prekursorów, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych,
uprawianie nierządu,

ma społeczny obowiązek odpowiednio przeciwdziałać temu, a przede wszystkim zawiadomić o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkołę, sąd rodzinny, Policję lub inny właściwy organ (art. 4 ust. 1 ustawy z 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich).

Dyrektor szkoły może zastosować środki oddziaływania wychowawczego

W przypadku gdy nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuścił się czynu karalnego na terenie szkoły lub w związku z realizacją obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki, dyrektor tej szkoły może, za zgodą rodziców albo opiekuna nieletniego oraz nieletniego, zastosować, jeżeli jest to wystarczające, środek oddziaływania wychowawczego w postaci:

pouczenia,
ostrzeżenia ustnego albo ostrzeżenia na piśmie,
przeproszenia pokrzywdzonego,
przywrócenia stanu poprzedniego lub
wykonania określonych prac porządkowych na rzecz szkoły.

Zastosowanie środka oddziaływania wychowawczego nie wyłącza zastosowania kary określonej w statucie szkoły. Przepisu nie stosuje się w przypadku, gdy nieletni dopuścił się czynu zabronionego wyczerpującego znamiona przestępstwa ściganego z urzędu lub przestępstwa skarbowego (art. 4 ust. 2 i ust. 4 ustawy z 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich).

Dyrektor szkoły nie może zastosować środka oddziaływania wychowawczego bez zgody ucznia oraz jego rodziców lub opiekuna.

Zastosowanie środków oddziaływania wychowawczego tylko do przestępstw ściganych na wniosek pokrzywdzonego

Zdecydowana większość czynów zabronionych jest ścigana z urzędu. Organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji lub organu albo od zezwolenia władzy (art. 9 § 1 Kodeksu postępowania karnego). W Kodeksie karnym zawsze jest informacja o tym, że dane przestępstwo jest ścigane wyłącznie na wniosek osoby pokrzywdzonej lub z oskarżenia prywatnego.

Tabela: Przykład przestępstw ściganych na wniosek pokrzywdzonego

Przestępstwo ścigane na wniosek lub z oskarżenia prywatnego	Podstawa prawna
Naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni.	art. 157 Kodeksu karnego
Nieumyślne naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia.	art. 157 Kodeksu karnego
Nieumyślne narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.	art. 160 Kodeksu karnego
Groźba karalna (Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub na szkodę osoby dla niej najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w osobie, do której została skierowana lub której dotyczy, uzasadnioną obawę, że będzie spełniona).	art. 190 Kodeksu karnego
Naruszenie nietykalności cielesnej (np. uderzenie)	art. 217 Kodeksu karnego

Jeżeli dany przepis nie przewiduje, że ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego lub na wniosek, wówczas jest to czyn zabroniony ścigany z urzędu.

Obowiązek powiadomienia sądu rodzinnego lub Policji

Każdy, dowiedziawszy się o dopuszczeniu się przez nieletniego czynu karalnego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję. Instytucje państwowe i samorządowe oraz publiczne i niepubliczne szkoły i placówki oświatowe, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o dopuszczeniu się przez nieletniego czynu zabronionego wyczerpującego znamiona przestępstwa ściganego z urzędu lub przestępstwa skarbowego, są obowiązane:

niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję
oraz
przedsięwziąć niezbędne czynności, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu zabronionego
(art. 4 ust. 2 i ust. 3 ustawy z 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich) .

Obecnie ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich ma nowy tekst jednolity Dziennika Ustaw tj. Dz.U. z 2024 r., poz. 978).