Wolontariusz nie może prowadzić zajęć dydaktycznych jako nauczyciel

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie przewiduje w art. 42, że wolontariusze mogą wykonywać, na zasadach określonych w niniejszym rozdziale, świadczenia na rzecz:

• organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 w zakresie ich działalności statutowej, w szczególności w zakresie działalności pożytku publicznego, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej,
• organów administracji publicznej, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej,
• jednostek organizacyjnych podległych organom administracji publicznej lub nadzorowanych przez te organy, z wyłączeniem prowadzonej przez te jednostki działalności gospodarczej,
• podmiotów leczniczych w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej w zakresie wykonywanej przez nie działalności leczniczej

– zwanych dalej „korzystającymi”.

Opierając się na przywołanym przepisie należy stwierdzić, że wolontariusze mogą wykonywać świadczenia na rzecz szkół publicznych. Szkoły te są bowiem jednostkami organizacyjnymi podległymi organom administracji publicznej i w zakresie działalności oświatowej nie prowadzą działalności gospodarczej.

Nie oznacza to jednak, że przedmiotem wolontariatu może być wykonywanie jakichkolwiek zadań w szkole.

W celu ustalenia, czy możliwe jest prowadzenie przez wolontariusza zajęć dydaktycznych i faktyczne wypełnianie zadań nauczyciela konieczne jest uwzględnienie właściwych przepisów dotyczących działalności dydaktycznej.

Zgodnie z art. 3 pkt 1 Karty Nauczyciela, ilekroć w ustawie jest mowa o nauczycielach bez bliższego określenia – rozumie się przez to nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w przedszkolach, szkołach i placówkach wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy.

Kiedy mówimy o zatrudnieniu, to również może wkraść się pewna nieścisłość wynikająca z tego, że potoczne określenie „zatrudnić kogoś” może być synonimem „zaangażowania kogoś do czegoś” w znaczeniu jakiegoś zajęcia. Tymczasem w znaczeniu prawnym „zatrudnić” oznacza nawiązać stosunek pracy. Jeśli chodzi o angażowanie nauczycieli do prowadzenia zajęć, to należy zauważyć, że Karta Nauczyciela przewiduje w art. 10a, że:

1. w przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, szkołach i placówkach, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2, nauczycieli zatrudnia się na podstawie umowy o pracę, zgodnie z ustawą z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy;
2. w przypadku nauczycieli prowadzących zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w wymiarze nie wyższym niż 4 godziny tygodniowo, powierzenie prowadzenia tych zajęć może nastąpić również na innej podstawie niż umowa o pracę, jeżeli w treści łączącego strony stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy.
3. Nauczyciel prowadzący zajęcia na innej podstawie niż umowa o pracę, musi spełniać warunki, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 3 i 4. Przepis art. 10 ust. 8a stosuje się odpowiednio.

Zauważyć też trzeba, że także Prawo oświatowe, definiując szkołę publiczną i niepubliczną poprzez określenie cech każdej z nich, wskazuje, że szkoła zatrudnia nauczycieli (art. 14 ustawy Prawo oświatowe). To z kolei naprowadza na stwierdzenie, że zatrudnienie jest podstawą angażowania do prowadzenia zajęć.

Uwzględniając powyższe trzeba stwierdzić, że w obecnym stanie prawnym nie jest możliwe wykonywanie w szkole zadań nauczyciela bez nawiązania stosunku pracy. Oczywiście, z zastrzeżeniem ograniczonego wyjątku, kiedy możliwe jest powierzenie tych zadań na podstawie umowy cywilno-prawnej.

Możliwe jest natomiast prowadzenie przez wolontariuszy okazjonalnie zajęć dodatkowych na przykład dotyczących istotnych zagadnień społecznych czy związanych z realizacją misji szkoły.

Przepis art. 109 ust. 5 ustawy Prawo oświatowe dopuszcza wolontariuszy jedynie do udziału w prowadzeniu zajęć:

• rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych,
• prowadzonych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
• zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów, w szczególności w celu kształtowania ich aktywności i kreatywności.